Op route door Bali

Beste allemaal,

Onze reis gaat verder in Bali, de hindoeïstische enclave in een door moslims gedomineerde groep eilanden met haar kleurrijke cultuur, dansen, tempelfeesten en veel, heel veel ceremonies. De Balinezen noemen hun eiland zelf het ‘Eiland der Goden’, wij noemen het vanaf het eerste moment, dat we de verkeerschaos aanschouwden het ‘Eiland der Scooters’. –Nog nooit hebben we zo veel scooters gezien, de 4 miljoen inwoners moeten wel allemaal een scooter hebben, zo lijkt het!-



In de aankomsthal op het vliegveld van Denpasar is het een drukte van jewelste. We hebben het gevoel alsof alle vliegtuigen gelijktijdig geland zijn en de mensenmassa massaal een uitweg zoekt langs de douane waardoor er gigantisch lange wachtrijen ontstaan. Al snel worden we aangesproken door een ‘zo lijkt het’ douanebeambte die ons aanbiedt om ons voor ‘threehundred’ langs alle rijen te loodsen en ons binnen vijf minuten bij de bagage te brengen. We weten dat op Bali alles te koop is voor geld –dat zal met deze meneer ook wel het geval zijn en vertrouwen het niet- en maken de man duidelijk dat we geen gebruik van zijn diensten maken. Wanneer we hem vertellen dat we gewoon in de rijen gaan staan, omdat we alle tijd van de wereld hebben, kijkt hij ons vol onbegrip aan en gaat vervolgens op zoek naar andere ‘westerlingen’ -of beter gezegd slachtoffers-. Nadat we in de rij voor een ‘Visum on Arrival’ hebben gestaan, schuiven we aan in de lange rij voor de douane. Dit gaat nog wel even duren. -Welkom op Bali!-

Wanneer we de eerste stappen voorbij de doaune zetten, raken we gefascineerd door de rituelen, de ceremonie-optochten, de voorbereidingen voor lijkverbrandingen en de ‘dansopvoeringen’. Het landschap is werkelijk grandioos! Een groen rijstveldenlandschap, dichte tropische oerwouden en -vooral bij zonsopkomst door de laaghangende mist- mystieke bergen en vulkanen.

We voelen ons deze twee weken écht te gast op dit eiland; het is voor ons een ware culturele én culinaire ervaring! We verblijven in het noorden van Bali en willen graag kennis maken met de lokale bevolking, hun cultuur en de bijbehorende tradities, maar ook de heerlijke Balinese keuken. We mijden vooral de ‘toeristische’ plekken. De Javaan Eriano (wij noemen hem maar Eric) -inmiddels Balinees in hart en nieren- laat ons het ‘echte’ Bali zien en de dames Desak en Kadek bereiden voor ons de heerlijkste gerechten, die zij met alle liefde en geduld voor ons klaarmaken.



We rijden met een scooter door de vele dorpen heen waar we ons erg welkom voelen. Vanuit werkelijk alle hoeken horen we de kinderen ‘hello, hello’ roepen –maar ook hun vaders, moeders en andere familieleden steken vriendelijk hun hand op en we komen hierdoor handen en voeten tekort om naar iedereen te zwaaien of een ‘high five’ te geven-.

De afstand tussen Denpasar naar Banjar, ons verblijf de komende weken, is ‘maar’ 100 kilometer. We ontmoeten Eric die ons opwacht bij het vliegveld en ons naar Banjar brengt. Het wordt een bizarre en onvergetelijke tocht van dik vijf uur! Het is één grote verkeerschaos in Denpasar; hier gelden geen regels, maar enkel het recht van de sterkste, brutaalste en van diegenen die het meeste durven. Als mieren krioelen de scooters om de auto’s heen. Ze dichten ieder gaatje dat er op de weg is. Hele gezinnen zitten op de scooters; vader en moeder met soms wel drie tot vier kleine kinderen tussen hen in of gewoon voorop. -Allemaal zonder helm-.



Zelfs de hond zit bij de bestuurder tussen de benen. –onvoorstelbaar!-  En Eric durft héél, héél, héél veel. In het begin laten we het nog wat over ons heen komen en kunnen we er nog hartelijk om lachen. Wanneer het pikkedonker wordt, er geen verlichting meer is als je op kapotgereden asfaltwegen rijdt, de bergen in gaat en opeens zie je iemand voor je lopen of fietsen zonder verlichting, dan vergaat het lachen je wel. De adrenaline raast ons af en toe door onze lijven wanneer we in bochten inhalen daar waar dit gewoon niet kan! –Martin heeft ooit in Syrië met zijn vader een hilarische tocht naar de ambassade gereden, maar deze rit is er ook een van de ‘buitencategorie’-. Om tien uur zijn we eindelijk in Banjar, welkom op Bali (again)!

Terwijl de rest van Indonesië vooral de islam aanhangt, is op Bali het hindoeïsme bewaard gebleven. Bali wordt ook wel het eiland van de 10.000 tempels genoemd. Elke boerderij of woning heeft een kleine of grote familie- of huistempel, ook wel Sanggah genoemd. Deze tempel, die altijd zo dicht mogelijk bij de bergen is gebouwd, bestaat uit vier heiligdommen, waarvan de Sanggah Kemulan als plaats van de voorouderverering het belangrijkste is.

Elk dorp bezit doorgaans drie tempels, die georiënteerd zijn langs de as van de zee naar de bergen. De Pura Dalem (buitentempel) ligt buiten het dorp aan de kant van de zee, in de buurt van de crematieplaats en hierdoor komt de verbinding tot stand met de wezens van de onderwereld. In de centrale Pura Desa (desa= dorp), de dorpstempel, worden de religieuze ceremonies voltrokken. Bovendien dient hij als plaats voor samenkomsten. De Pura Puseh, de oorsprongstempel (puseh= navel), is gewijd aan de voorouders van het dorp en vormt het rituele middelpunt. Met zijn ligging binnen de dorpsgrenzen, aan de kant van de bergen, dient de Pura Puseh voor het contact met de goddelijke machten van de bovenwereld.

Om het contact met de goden en voorouders te behouden, offeren de Balinezen drie keer per dag, één keer om 06 uur ’s ochtends, één keer om 13 uur ’s middags en nog één keer om 18 uur ’s avonds. In een klein mandje van gevlochten bananenbladeren offeren zij iets om te eten (meestal gekookte rijst en een stukje fruit), iets om blij van te worden (bloemen, meestal een ‘Afrikaantje’ of blauwe hortensia) en iets om te snoepen (een snoepje).

De tempels zijn voor de Balinezen geen algemene gebedsplaatsen en meestal worden ze gebruikt en onderhouden door een bepaalde groep gelovigen. Een uitzondering hierop zijn de negen staats- of nationale tempels, die overal op Bali worden vereerd. Als heiligste tempel op het eiland geldt de ‘Moedertempel’, de Pura Besakih, op de helling van de berg Gunung Agung.

Een kenmerk van alle Balinese tempels is de Meru´s: op pagodes lijkende houten bouwsels op een natuurstenen sokkel, met een verschillend aantal trapsgewijs geplaatste daken die met palmbladeren bedekt zijn. Ze symboliseren de wereldberg Meru, de zetel der Goden. Uit het aantal daken (een oneven aantal variërend van drie tot elf) valt op te maken welke rang de betreffende god in het Balinese pantheon inneemt. Hoe hoger het aantal, hoe belangrijker de god aan wie de Meru is gewijd. Elf daken komen alleen toe aan Shiva, die op Bali een bijzondere verering geniet.

Aan de hand van een 210 dagen durende Balinese kalender vindt er een hele reeks familie- en clanfeesten, dorpsceremonies en jaarfeesten plaats, die het levensritme van de Balinees bepaalt. Elke gelovige is verplicht jaarlijks een aantal gelegenheden bij te wonen en daardoor heeft bij grote bedrijven en overheidsinstellingen meestal ook zo’n kwart van de medewerkers vakantie. Voor de Balinezen is alle materie vergankelijk, alleen de ziel bestaat eeuwig. Tijdens de kleurrijke crematieceremonies komt hun essentie van het geloof het sterkst naar voren. Zij geloven, dat iedere baby een incarnatie is van een gestorven voorouder. De ‘doodskist’ waarin het lijk verbrand wordt, is een tonnenzware crematietoren en vergt soms wel maanden van voorbereiding. De ‘doodskist’ –crematietoren- wordt soms wel door 200 mannen gedragen, maar binnen een paar uur is er van de kunstwerken niets meer over dan enkel de as.

Dag 185 – dinsdag 30 april 2013
Met Eric bezoeken we vandaag de ‘twin lakes’, de tweeling meren, Danau Buyan en Danau Tamblingan. De route er naar toe is prachtig. Onderweg stoppen we even om een van de vele soorten kroepoek hier op het eiland te proberen. Overal op Bali vind je langs de wegen kleine stalletjes waar ze van alles verkopen. Vandaag proberen we de ‘spinazie-kroepoek’; een spinazieblad wordt eerst in een mix van rijstmeel, kruiden en ei gedoopt en daarna gebakken. -om te smullen!-

Op de tweeling meren worden geen gemotoriseerde boten toegestaan en men mag hier niet zwemmen, omdat het water van dit meer zorgt voor de op-één-na-grootste watervoorziening op het eiland. We rijden naar Danau Buyan (danau = meer) waar we een wandeltocht maken door de jungle. De gids die werkt voor ‘the gouverment’ –en dat is op Bali een zeer vooraanstaande werkgever- leidt ons door een ware groene oase en vertelt ons over de vele vijgenbomen, palmen, bamboe, fruitbomen en kleurrijke bloemen.



Midden in de jungle staan we opeens naast een tempel. We houden hier een korte stop om wat te drinken en eten versgeplukte passievruchten. Via een eindeloze lange stenen trap lopen we naar de rand van het meer en worden we met een typisch Balinese kano over het meer gevaren. We worden afgezet bij een vissersdorp waar op dat moment een trouwceremonie plaatsvindt.

De filmkenners onder ons kennen de scène uit ‘Bucket List’ met Freeman en Nicholson, waarin Nicholson zich verheerlijkt aan ‘coffee luwak’. Freeman vertelt hem uiteindelijk dat de koffiebonen voor deze koffie gefilterd worden uit de ontlasting van de civetkat. Waarna beide heren in een deuk liggen. Wij hebben vandaag de echte ‘kopi luwak’ gedronken en het smaakte ons erg goed! De koffie wordt gefilterd uit schoongemaakte 'uitgepoepte' bonen. Hier op Bali kennen ze allemaal de ‘poepkoffie’. Het was wel lachen, want we hoorden een vrouw aan de eigenaar van het café vragen of de poep van de kat als een soort van ‘koffiedrap’ gebruikt werd. -En dat met een heel vies gezicht-. Jammer dat hij niet zei: ‘Nee mevrouw, de kat plast pure koffie en dat hebt u zonet opgedronken’. -Waarschijnlijk was ze dan gillend weggerend-.

Volgens internet zou één kilo Luwak tussen de $200 en $600 per kilo koffiebonen moeten kosten, maar dat geloven we niet, als je nagaat, dat wij omgerekend € 7,- voor een hele kan verse Luwak hebben betaald. Wel moeten we hier bij vertellen, dat een kan ‘gewone’ koffie op Bali omgerekend € 1,- kost.



Bij de kopi luwak krijgen we ook heerlijke lekkernijen geserveerd. Pisang Goreng, gebakken banaan zoals wij dat bij de -Nederlandse Chinees- ook kennen, maar hier gevuld met mierzoete kleine banaantjes en daarna overgoten met warme palmsuiker. Dadar Gulung, dit zijn flensjes gevuld met een vulling van cocos en palmsuiker en nog een luchtig gebakken ‘donut’, die een mix lijkt tussen donut en een oliebol mét sesam. –niet te versmaden!-

De terugrit door de bergen van midden-Bali voert ons langs schitterende rijstvelden en –terrassen. Ook proeven we vandaag vele soorten, voor ons onbekend maar heerlijk fruit; ‘durian’ –ook wel stinkfruit genoemd vanwege de geur-, mangoestin en salak –snakefruit vanwege de slangvormige schil om de vrucht-.

Dag 187 – donderdag 2 mei 2013
We bezoeken de ikat-weeffabriek ‘Berdikari’. Dit is de oudste ikat-weeffabriek op Bali en door zijn lange historie en speciale weeftechniek is ‘Berdikari’ de ikatleverancier voor de president van Java. De speciale indigo-kleur is dé kleur voor de gehele ‘hofhouding’ van de presidentiële medewerkers en zorgt soms voor orders waar de wevers vijf jaren lang voor moeten weven.



Het hele weefproces van één weefstuk duurt ongeveer twee weken. Bij omstandigheden waar de ARBO gek van zou worden, wordt eerst het patroon opgezet en geschilderd, daarna wordt het met de hand nagekeken en waar nodig worden de plekken ‘bijgeschilderd’. Vervolgens staat het patroon nu al op het te weven garen, waardoor de tien wevers zich geen fouten kunnen veroorloven, omdat de draad niet afgeknipt kan worden en dus niet, zonder pardon, weer aangeknoopt kan worden.



De itaks zijn bijzonder duur, mede door het lange en intensieve productieproces. We zagen de ceremoniële sjerpen in het –niet commerciële- aangrenzende winkeltje liggen voor ‘slechts’ €25,-. (Een Balinees verdient tussen de €50,- en €200,- per maand) Er wordt ons verteld, dat deze itaks voor de Balinezen onbetaalbaar zijn, maar dat zij er voor sparen of zelfs leningen afsluiten om een ‘Berdikari’-itak te kunnen dragen. (Een échte ‘Berdikari’-sarong kost omgerekend soms meer dan €250,-)

We vervolgen onze route door Singaraja en kijken hier op de lokale markt. Via een speciale ‘kruipdoor-sluipdoor’-route komen we op een eindeloze markt waar alle soorten vers vlees, vis, groenten en fruit worden aangeboden, maar ook koopwaar zoals offer-materialen, keukengerei en kleding. We voelen ons inmiddels ook hier weer een ware ‘attractie’ (zie vorige reislog), als we soms letterlijk met open mond nagekeken worden of jonge vrouwen spontaan beginnen te giechelen, als we langslopen. –we lachen maar vriendelijk terug- :-)



Via een bezoek aan de kokosfabriek, waar men met de hand alle objecten ‘inlegt’ met blanke en donkere kokosnoot en de ‘stenenfabriek’ –bizar hoe hier de stenen geproduceerd worden- rijden we langs de rijstvelden naar een boeddhistische tempel en de Pura Beji tempel.

De Pura Beji is een prachtige hindoetempel die beheerd wordt door de locale rijst-coöperatie en speciaal de godin Dewi Sri eert, de godin voor vruchtbaarheid en rijst. Om toegang tot de tempels te krijgen. moeten we een sarong dragen en wordt ons vriendelijk gevraagd om bij het betreden van heilige plekken in de tempels de slippers uit te doen.



Bij terugkomst in Singaraja moeten we van Eric bij de toko Soto Surabaya de lekkerste ‘soto ayam’ van Bali proeven. De rijkelijk gevulde soep met kip en ei smaakt prima!

Dag 191 – maandag 6 mei 2013
Het is vroeg opstaan vandaag! Om 04:30 uur vertrekken we, want we moeten nog 1,5 uur rijden om de zon op te zien komen achter de berg Gunung Batur (gunung= berg). Dit is een 1700 meter hoge vulkaan, die in 2000 zijn laatste eruptie heeft gehad. Dankzij de ‘rijvaardigheid’ van Eric en de zorgzaamheid van zijn vrouw, staan we om 06:15 uur met een verse kop thee in de ene hand en een gekookt eitje in de andere hand naar de zonsopkomst kijken. –Wederom een WOW-moment!-



De mist die om Gunung Batur heen hangt, geeft het geheel een zodanige mystiek, dat we er stil van zijn. Terwijl wij staan te genieten van de zonsopkomst, worden links van ons de kippen geslacht en vervolgens direct in heet water gegooid, waardoor de boer zijn kippen goed kan plukken. –hoe bizar-



We stappen weer in de auto en rijden verder naar de Pura Besakih, de Moedertempel voor alle Balinezen. De Pura Besakih is met meer dan 200 bouwwerken op zeven gestapelde terrassen het heiligste van alle Balinese sacrale complexen en ligt op 950 meter hoogte, aan de voet van de vulkaan Gunung Agung. Deze berg wordt gezien als woonplaats van de goden en daardoor worden erupties gezien als een teken van hun ongenoegen. Toen in 1964 de laatste uitbarsting van de Agung plaatsvond, heeft het diverse dorpen verwoest en duizenden mensen dakloos gemaakt, maar de lavastroom stopte op enkele meters voor de Moedertempel Pura Besakih en de Balinezen zijn er van overtuigd, dat dit de invloed is van hun positiefgestemde goden. Bij aankomst wordt ons gevraagd om een donatie te doen. Wanneer we –voor Balinese begrippen- een aanzienlijke donatie in de kas stoppen, probeert de ‘kassier’ tot onze ergernis ons er op te wijzen dat we als toeristen wel wat meer kunnen doneren. Gelukkig waren we al gewaarschuwd dat dit ‘spel’ altijd gespeeld wordt, dus we negeren de man en lopen door.



We vervolgen onze route langs de immense rijstvelden en rijden door kleine dorpen en gehuchten. Veel dorpen hebben steenfabriekjes en alles wordt met de hand vervaardigd. We verbazen ons over de zware fysieke omstandigheden waaronder de mensen, met name veel vrouwen, de werkzaamheden verrichten. Zand scheppen, zand zeven, kruiwagens vullen, stenen versjouwen, alles is puur handkracht. Sterker nog, de mensen hebben geen machines. Onder erbarmelijke  omstandigheden is iedereen –vaak ook nog eens in de brandende zon, enkel beschermd door een hoed of hoofddoekje- aan het werk.



In de iets grotere dorpen hebben veel families een ‘warung’, een winkeltje dat vaak bestaat uit niet meer dan een tafel en een kleine ‘vitrine’. In deze warungs staat alles wat de eigenaar op dat moment voorradig heeft. Dit varieert van fruit, groente, water en kroepoek tot sigaretten en benzine. Omdat de meeste Balinezen geen auto hebben en alleen een brommertje bezitten, zijn er geen grote voorraden nodig en wordt benzine in PET-flessen per liter verkocht. De ‘benzine-voorraad’ staat gewoon in Coca Cola-flessen in de warung. Ook zijn er fiets- of scooterwarungs,  waarbij verkoop en onderhoud –en iedere andere benodigde service- plaatsvindt.



Omdat Eric, zoals iedere Balinees, van lekker eten houdt, ontbreekt het ons als ‘gasten’ ook aan niets. Iedere dag laat hij ons weer een nieuw gerecht of een onbekende fruitsoort proeven. Vandaag staat er saté kambing (lamssaté) op het menu. Omdat Eric moslim is, eet hij alleen ‘halal’-vlees en rijden we naar een kambing-warung . Dat men hier niet veel nodig heeft om de meest smaakvolle gerechten klaar te maken, blijkt wel, als we de ‘bbq’ aanschouwen. Een lange smalle ‘bbq’ met kooltjes, die men met een waaier aanwakkert. Fantastisch! We drinken hierbij een flesje Teh botol, mierzoete jasmijnthee. Dit is een typisch Indonesische frisdrank. Het is zo onvoorstelbaar zoet, dat onze vullingen in onze kiezen spontaan protesteren! ;-)



En als klap op de vuurpijl lezen we, in de ‘Jawa Pos’ dat Ajax voor de derde opeenvolgende keer landskampioen is. -En dat gewoon in het nationale dagblad!-



Na een flinke portie lamssaté –waarom smaakt álles hier op het eiland toch zo onuitstaanbaar lekker?!- vervolgen we de route naar waterpaleis van Tirtagangga (=water van de Ganges). Deze paleistuin werd in 1947 voor de vorsten gebouwd als privétuin, maar leek na een vulkaanuitbarsting en een aardbeving niet veel meer dan een ruïne. De fundamenten en enkele baden zijn bewaard gebleven en ook de heilige bron spuit nog steeds kristalhelder water in de bassins. Inmiddels hebben de  kleurrijke tuinen hun grandeur weer terug en omlijsten zij de diverse bassins waarin duizenden koi-karpers zwemmen.



Tijdens onze terugweg naar Banjar verbazen we ons weer over de vele scooters waarmee de eigenaren alles zonder problemen lijken te vervoeren. Behalve hele gezinnen, komen we ook scooters tegen waarop de eigenaar zijn gehele voorraad fruit vervoert, of palmbladeren, of ‘oud papier’… of zijn koopwaar, zoals deze ‘plastic’-koopman.



We hadden nog graag willen snorkelen deze middag, maar zodra we het water in de Balizee van dichtbij bekijken, besluiten we acuut van dit plan af te zien. Hoge golven en troebel water maakt het weinig aantrekkelijk om het water in te stappen. Het blijkt dat ze de rioleringen van de huizen en weten-wij-veel-wat-dan-ook op deze zee lozen. We drinken nog een drankje bij een locale warung en raken spontaan verwikkeld in een gezellig gesprek met een geïnteresseerde politieagent, als deze bij ons aanschuift.

Dag 193 – woensdag 8 mei 2013
06:00 uur! Eric haalt ons vandaag wederom vroeg op, omdat we vandaag de Barong-dansvoorstelling niet willen missen en deze begint om 09:30 uur. Vroeg opstaan is voor ons geen enkel probleem, omdat de natuur hier zo adembenemend mooi is wanneer de zon opkomt en de oerwouden en bergen nog in een dikke laag mist verscholen zijn. Heel Bali ontwaakt en de meeste vrouwen hebben hun eerste boodschappen al ingekocht op de ochtendmarkten die soms al om 2 uur ’s nachts open gaan. Sommige vrouwen laden hun scooter vol met hun verse koopwaar, maar ook vaak genoeg zien we ze lopen met grote manden op hun hoofd.
We gaan eerst naar de tempel Pura Ulun Danau Batur. Een sereen tempelcomplex aan een al even zo sereen Baturmeer. De zon komt op vanachter de berg. Op een enkele parkwachter na, is er nog niemand en lopen we volop te genieten van de rust die hier heerst, eigenlijk letterlijk voelbaar is. We horen helemaal niets, zo moet stilte dus klinken… -wederom genieten en een WOW-moment-



Na de wandeling door het tempelcomplex en langs de oever van het Baturmeer verrast Eric ons weer met twee heerlijke lekkernijen die zijn vrouw vanochtend vers voor ons heeft gemaakt: een deeghapje dat bereid is met gestoomd rijstmeel en een deeghapje met rijstmeel en banaan. –Dit ontbijt mogen ze ons iedere dag wel voorzetten, lekker!-



We vervolgen onze route naar Batubulan, hier wonen we de ‘Barong’-dansvoorstelling bij, ook wel ‘kris-dans’ genoemd. In de Pura Desah tempel, de zgn. dorpstempel (zie inleiding) zien we de strijd tussen de leeuw-draak Barong en de heks Rangda. De gehele voorstelling wordt voortdurend muzikaal begeleid door een groep heren die gamelanmuziek –speciale muziek op typische Indonesische slaginstrumenten- spelen. -Geloof ons maar, na 45 minuten gamelanmuziek zijn we al aardig gamelan, of moeten we zeggen gammel…-



Door het verhaal over de Rangda en Barong alsmaar opnieuw af te spelen tijdens ziekte of tegenslag, wordt de harmonie in de kosmos bevestigd. Om deze harmonie te bewaren, blijft de strijd tussen Barong en Rangda in voorstellingen altijd onbeslist.

Natuurlijk heeft Eric ook vandaag weer een fijne lunch voor ons in het vooruitzicht. We gaan vandaag naar een Sumatraans restaurant. Op Sumatra heeft men weer een geheel ‘eigen’ keuken. We komen terecht in een piepklein restaurant volgepropt met tafels en stoelen. Niets geen verfraaiing en het eten wordt ‘gepresenteerd’ in schalen achter het raam. Men bereid het voedsel gewoon op een bepaald tijdstip en wordt daarna pas bij bestelling genuttigd. Dat er dan niet veel warmte meer aan het eten zit, hoeven we jullie niet te vertellen. Maar er is weer eten in overvloed en in allerlei smaken. Zoet, pittig, zuur… Vis, vlees, groenten... –gewoon heerlijk eten!-



We hoeven alleen maar aan te wijzen wat we willen eten en ons bord wordt gevuld met de meest fantastische gerechten. We hebben wel moeten lachen, omdat sommige gerechten totaal niet smaken naar hoe het er uit ziet. Rundvlees smaakt als stokvis en tonijn is overgoten met een groene saus, waardoor het meer naar curry smaakte, dan naar tonijn. –maar daardoor absoluut niet minder lekker!- Voor wat extra smaak kreeg Eric nog een flinke schep sambal op zijn bord, maar wij lieten dit even aan ons voorbijgaan. Terwijl we aan tafel schuiven, wordt er nog een kommetje water naast ons bord gezet om onze handen mee te wassen.
  
We zijn inmiddels in een van de grote toeristen-trekpleisters, de stad Ubud. Dat men hier weinig meer van de Indonesische cultuur meekrijgt, zien we aan de ‘look-a-like westerse winkels’. Het lijkt wel of we ons in Italië begeven. Dit blijkt niet het Bali te zijn dat wij voor ogen hebben, maar het is een prima plek om op een terras aan een lotusvijver te genieten van een verse kop koffie. We spreken met Eric af, dat hij ons over twee uren weer ophaalt ‘bij het verkeersplein’ en terwijl wij genieten van het ‘mensen-kijken’ weten we bijna zeker, dat Eric zijn auto op een rustige plek zal parkeren en even een uiltje knapt.



Terwijl we door Ubud lopen en ons even buiten het stadscentrum wanen, treffen we langs een looppad een groep bouwvakkers aan die bezig is met het bouwen van vakantievilla’s. Omdat de route naar de woningen niet bereikbaar is met de auto, moet al het materiaal door mankracht worden vervoerd. Of het nu gaat om stenen of ‘dakpannen’, alles gaat per kruiwagen of op het schouder omhoog. Deze meneer loopt omhoog met zware dakbedekking, gemaakt van palmbladeren.



Het wordt steeds bewolkter, maar we laten ons niet uit het veld slaan. We zijn namelijk onderweg naar de plek waar men van zegt, dat het dé plek is, waar je de mooiste zonsondergang van Bali kan zien. De Pura Tanah Lot, een van de fraaist gelegen tempels van Bali. De tempel staat namelijk op een rotsachtig rif, dat bij vloed door de branding wordt omspoeld. Het moet een prachtig schouwspel zijn, als de zon de tempel rood kleurt, maar helaas blijft het vandaag bewolkt en gaat de zon onder achter een grote groep wolken.



Het is één van de commerciële trekpleisters op Bali, zo niet de grootste. Bussen vol met toeristen komen de zonsondergang aanschouwen. Het is wel leuk op te merken dat -op het moment dat we naar de tempel toelopen tezamen met duizenden anderen- de mensen meer aandacht voor onze tatoeages hebben, dan voor de tempel.

Naast alle culturele bezienswaardigheden en culinaire verrassingen hebben we Bali op vele wijzen gezien en leren kennen:

We hebben voor 11 dagen een scooter gehuurd en zijn met een soort van landkaart de binnenlanden ingereden. Af en toe navigeren op de stand van de zon en het kompas, want wegbewijzering kennen ze niet. De blijdschap van de kinderen wanneer ze je zien en wanneer je ze een paar ballonnen geeft, is onbeschrijfelijk. We zijn in dorpen geweest die alleen maar via rotspaden bereikbaar waren of via  weggetjes met een hellingspercentage van boven de 30%. Auto’s hebben ze er niet en ze leven waarschijnlijk van wat op het land groeit en wat ze onderling aan elkaar verhandelen. En dan toch, of moeten we zeggen, en juist daarom die blijdschap en vriendelijkheid.

De chaos in het verkeer maakt het je als scootergebruiker er niet gemakkelijker op. Links rijden waren we al gewend in Australië, maar regel 1 op Bali is: rechts heeft zeker geen voorrang! Links trouwens ook niet!  Regel 2: niemand heeft voorrang! Wanneer auto’s een kruising oversteken, doen ze dat met hun alarmlichten aan! Eric vertelde ons dat degene die het eerst zijn knipperlicht naar recht of links aandoet voorrang heeft, tenminste dat denkt hij. -En dat hebben we geweten-. De automobilist knippert eerst even met groot licht om vervolgens gewoon links in te halen terwijl er verkeer aankomt (en alle scooters die daarom heen vliegen). Bizar, maar toch wel leuk om mee te maken. Er staan wel ‘verkeersagenten’ het één of ander te regelen, maar ze staan er gewoon voor joker. Werkelijk vanuit alle richtingen wordt deze man gepasseerd terwijl hij zich de longen uit het lijf blaast op zijn fluitje.

Verkeersboetes? Jawel hoor! We hebben er zelf ook één gekregen. En hoe! We namen met de scooter een afslag en zagen vervolgens al het verkeer op ons af stormen. Shit, een one-way, maar dan de verkeerde one-way voor ons. In no-time hebben we de scooter gedraaid, maar de man met de fluit staat al zowat naast ons te blèren en verzoekt ons af te stappen. ‘You go the wrong way mister, license please!’ ’No problem officer, here you are’. Of Martin even in zijn office (een soort van bouwkeet op de kruising) wil komen. Na het bestuderen van Martin’s rijbewijs krijgt Martin een formulier onder ogen van de overtreding en de bijbehorende boete! Maar liefst 250.000,- rupiah, omgerekend €20,-. Martin haalt 20.000 rupiah uit de portemonnee en zegt dat dit meer dan genoeg is. ‘Nee’, zegt de officer, en vraagt: ‘where do you stay?’ ‘I don’t know’, zegt Martin,’ somewhere in Banjar!’ Wanneer we hem echt zouden vertellen waar we zitten, gaat de boete alleen maar omhoog. ‘This is all I have’, zegt Martin en geeft de man de 20.000 rupiah. Op het moment dat hij het aanpakt is het duidelijk: dit is een kwestie van onderhandelen. De officer gaat van 250.000 naar 200.000 en 100.000, maar het is gewoon een kwestie van poot stijfhouden en wanneer de man het ook niet meer weet, is het tijd om op te stappen. Gewoon je helm opdoen, scooter starten en wegrijden. Het meest lachwekkende is eigenlijk wel, dat Margrethe geen helm op heeft , hier niet voor bekeurd wordt en gewoon achterop stapt, waarna de officer ons uiteindelijk nog een ‘nice stay op Bali’ toewenst.

Achter alle lachende en vriendelijke gezichten zit ook een ‘slimme’ handelaar. Iedere keer trappen we er weer in. Ondanks dat de prijzen in Bali vreselijk laag zijn, krijgen ze het toch voor elkaar om je een poot uit te draaien. Je wordt niet ‘zwaar’ genaaid, maar toch... In de lokale kleine supermarkt moet je echt wel zelf meerekenen, want ondanks dat ze een kassa gebruiken klopt de opsomming nooit. Je betaalt altijd teveel en af en toe moeten we zelf de rekensom voordoen om het bedrag kloppend te maken. Ze kijken je dan met onschuldige ogen aan en zeggen: ‘Sorry mister, I did not know!’ ‘No worries friend, no problem’ is dan vaak ons antwoord.

We zien manke vrouwen bedelen en die we vervolgens wat muntgeld toestoppen. We zien haar  twee straten verderop weer bij een eetstalletje staan om iets te kopen. Helemaal goed hoor, maar het is wel vreemd om te zien dat ze daarna snelwandelend een drukke kruising oversteekt. Ach, we moeten er hard om lachen!

We hebben ook kennis gemaakt met de wijze van politiek campagne voeren op Bali. Het lijkt wel een volksfeest. Overal pamfletten van degene die gekozen moet worden en het lijkt werkelijk wel alsof vergaat de wereld wanneer je niet stemt. Zelfs de meest afgelegen dorpen zijn behangen met pamfletten. Volgens ons kunnen de mensen in de dorpen niet eens lezen, laat staan een stemformulier invullen. Kleine bootjes op zee met masten vol met vlaggen. Luid toeterende auto’s met speakers op het dak waar de meest walgelijke muziek uitkomt en waarmee propaganda wordt gevoerd. –rare jongens, die Balinezen-

Na twee weken verblijf op het ‘eiland van de scooters’ reizen we vrijdag 10 mei door naar de Filippijnen. We hebben een vlucht geboekt naar de hoofdstad Manila, maar moeten wel eerst een tussenstop maken op Jakarta (Java). Bij het inchecken krijgen we te horen dat we de tickets voor de vlucht van Jakarta naar Manila niet in Bali kunnen krijgen, maar dat we deze moeten ophalen bij Philipinnes Airlines in Jakarta. Raar is dit, omdat we bij één vliegmaatschappij geboekt hebben, maar dit zal Indonesië ten top zijn. Dit betekent dat we eerst de bagage in Jakarta van de band moeten halen, opnieuw moeten inchecken, opnieuw door de douane moeten en omdat we ‘maar’ een uurtje de tijd hebben om over te stappen, gaat dat gewoon niet lukken. Met veel vijven en zessen krijgen we het voor elkaar, dat de bagage op Jakarta rechtstreeks van vliegtuig naar vliegtuig gebracht wordt, maar dat we wel zelf de tickets moeten afhalen. Eenmaal aangekomen in Jakarta blijkt dat we geen uur de tijd hebben om over te stappen, maar 25 minuten! De vluchttijden zijn gewijzigd zonder dat dit aan ons doorgegeven is. Wanneer we inchecken bij de balie staan ze ons met verbaasde ogen aan te kijken. ‘Maar het vliegtuig vertrekt over 4 minuten’, zegt één van de grondstewardessen. ‘Niet zonder ons!’, roepen we, ‘delay the flight dan maar!’ Het hoofd van de balie gaat zich er ook mee bemoeien en zegt; ‘Maar waar is uw bagage?’ We leggen hem uit dat deze rechtstreeks van vliegtuig naar vliegtuig gaat. Hij zegt; ‘Ik ben degene die alles coördineert en ik heb uw bagage niet voorbij zien komen. U kunt nu instappen en dan zorgen we ervoor dat uw bagage met de volgende vlucht meegaat!’ ‘Wanneer is de volgende vlucht dan’, vragen we. Hij zegt; ‘De eerstvolgende vlucht is over 24 uur!’ Op dat moment kraakt er een stem door zijn portofoon en horen we dat er nog twee koffers mee moeten het vliegtuig in! Yess, that’s us! We krijgen een voorkeursbehandeling bij de douane en binnen 15 minuten zitten we in het vliegtuig, met onze koffers!

Manila, here we come!