Op route door Cambodja (deel 2)

Dag 261 - Maandag 15 juli
De 'Killing Caves' hebben een paar dagen geleden al enorm veel indruk op ons gemaakt en vandaag wordt daarom weer een bewogen dag. We gaan eerst naar het 'Tuol Sleng Genocide Museum' en daarna willen we de 'Killing Fields van Choeung Ek' bezoeken, iets ten zuiden van Phnom-Penh. De gruweldaden die hier hebben plaatsgevonden horen bij de geschiedenis van dit land en maken onderdeel uit van onze reis. We willen niet aan deze vreselijke geschiedenis voorbijgaan, maar we kijken allebei erg op tegen dat wat we vandaag gaan zien en horen. De verhalen en foto's die nu volgen kunnen erg schokkend zijn. Toch willen we proberen te beschrijven –wat bijna onmogelijk is- wat er in de jaren ’70 in de S-21 gevangenis en op de ‘Killing Fields’ heeft plaatsgevonden. Voel je niet bezwaard als je 15 juli liever overslaat en rustig verder leest op 16 juli.

Het indringende Tuol Sleng Genocide Museum is van oorsprong een middelbare school, de Chao Ponhea Yat, en ligt midden in een wijk in Phnom-Penh. Het bevindt zich aan het einde van een straat, omringd met vredige bougainvilles. In de jaren ’70 is deze middelbare school gebruikt als martel- en ondervragingscentrum van de Rode Khmer, en is bekend onder de naam ‘Tuol Slenggevangenis S-21’.



De S-21 was de grootste gevangenis die het land heeft gekend. De martelingen komen voort uit de zuiveringsideologie van de leider Pol Pot die in een periode van 1975 tot 1979 heeft geprobeerd om van dit land een slavenkamp te maken. Meer dan 17.000 mensen -mannen, vrouwen en kinderen- werden vanuit hier gedwongen tot een martelgang waarbij ze hun uiteindelijke dood vonden op de Killing Fields van Choeung. Toen het Vietnamese leger Phnom-Penh uiteindelijk bevrijdde, waren er nog slechts zeven mensen in de S-21. Zij hebben de ellende overleefd, omdat ze als schilder of fotograaf de gruweldaden moesten vastleggen.

Als we het schoolplein oplopen, zien we naast de entree veertien doodskisten staan. Dit zijn de graven van de veertien slachtoffers, die de Vietnamezen in de ondervragingsruimten vonden toen zij in 1979 de stad kwamen bevrijdden.



De ondervragingsruimten waren in Gebouw A. In de kamers zien we een enkel bed staan terwijl de zware ijzeren klemmen -soort handboeien- ons het verhaal duidelijk maken zonder ook maar een woord tekst. Naast het bed zien we in iedere ruimte een foto hangen met de meest gruwelijke beeltenissen van de martelpraktijken die hier plaatsvonden.

Tegenover de graven staat het bord met de geboden zoals men deze moest opvolgen hier in S-21.

Nog geen tien meter verderop, naast de graven, staat een soort galg. Eronder staat een groot vat met water. Hier werden de armen van de slachtoffers op hun rug gebonden en dan aan hun handen omhoog getakeld. Als het slachtoffer dan bewusteloos raakte door de pijn, werd hij of zij in het vat ondergedompeld en bij kennis gebracht. Dit was voor de Rode Khmer een zeer effectieve techniek om de slachtoffers een 'bekentenis' af te laten leggen.

De mensen van het platteland werden door Pol Pot niet zo zeer als bedreigend ervaren, als de goed-opgeleiden en vakbekwamen. Deze Cambodjanen werden naar S-21 gestuurd om alle Westerse invloeden uit te roeien. Velen van hen waren aanhangers of ambtenaren van de vorige overheid, maar ook artsen, leraren en advocaten werden gevangen genomen. Als je geld had, of een speciale vaardigheid, dan was je zo ten dode opgeschreven. De mensen die een vreemde taal spraken of bijvoorbeeld een bril droegen, moesten dit absoluut geheim houden om zichzelf tegen het regime te beschermen.

Ook Gebouw 2 heeft zijn eigen geschiedenis. In de klaslokalen zien we de cellen waarin men zat opgesloten voordat de slachtoffers werden verhoord. Het moest er absoluut muisstil zijn en de gevangenen mochten absoluut niet (met elkaar) praten. De cellen zijn allemaal circa 1m x 2m en opgetrokken uit baksteen. De cellen zijn naderhand verstevigd, anders zouden de muurtjes omvallen.

In gebouw 3 zijn nog meer cellen; allemaal in de voormalige klaslokalen. Opgetrokken uit baksteen of hout. In de bakstenen cellen werden de 'geleerden' vastgehouden, maar in de houten cellen werden 'normale' mensen vastgehouden. De slachtoffers in de houten cellen zaten allemaal vastgeketend aan kettingen en aan de muur hangt nog steeds een sleutelrek waaraan de sleutels hingen, waarmee de sloten konden worden geopend.

In de grote klaslokalen waren 'algemene' cellen gecreëerd, meestal voor de kinderen en vrouwen. De slachtoffers die in deze ruimten werden vastgehouden, lagen op de vloer met hun benen vastgebonden in klemmen. Eten was er bijna niet; in een van de verhalen van de overlevenden lezen we dat er zo weinig eten was, dat ze de hoeveelheid rijstkorrels konden tellen. Ook persoonlijke hygiëne was er niet. Heel soms werd er een brandslang door het raam gestoken, maar was er te weinig water voor iedereen, in de meeste gevallen konden mensen door zwakte gewoon niet meer opstaan...

In alle gebouwen heeft men d.m.v. fotomateriaal, dagboeken en gedichten van de slachtoffers vorm gegeven aan de gruweldaden die hier hebben plaatsgevonden. Langs de balustraden van de verdiepingen hangt nog steeds het prikkeldraad, dat ten tijde van het regime moest voorkomen dat de slachtoffers uit wanhoop naar beneden sprongen.

We zijn verslagen als we plaatsnemen op een bankje en uitkijken op het monument dat in stilte herinnert aan de pijn en angst die de mensen hier hebben gevoeld. Door alle gebouwen hangen de foto's van de slachtoffers; duizenden lieve en bovenal hulpeloze slachtoffers kijken ons vanaf de foto's aan. Het voelt zo machteloos, als we nadenken over de verhalen die schuilgaan achter deze foto's. Allemaal opa's, oma's, vaders, moeders en onschuldige kinderen.



Allemaal werden ze te werk gesteld en moesten uren, dagen, weken aaneengesloten op het land werken in de brandende zon. Vaak genoeg zonder eten en drinken. Werkdagen van 18 uren aaneengesloten, zonder pauze waren geen uitzondering. Mensen waren de steden uitgedreven, zonder bezittingen. Geen idee waar hun familie was.



Om van Cambodja één land en één volk te maken, moesten zowel mannen als vrouwen hetzelfde zwarte 'uniform' dragen, met hieronder vaak speciale, door Khmer gemaakte slippers uit autobanden. We kunnen ons niet aan de gedachte onttrekken, dat de periode hier tussen 1975 en 1979 veel overeenkomsten heeft met de WO II onder het regime van Hitler.

Verslagen verlaten we het terrein en als verdoofd vervolgen we onze weg naar de Killing Fields in Choeung Ek. De S-21 deed ons gelijk gruwelen toen we het schoolplein opliepen, maar hier voelt het groene parkachtige terrein als -bedriegelijk- vredig. Hier speelde zich uiteindelijk een van de meest schokkende gruweldaden af uit de moderne geschiedenis. In totaal zijn er 129 massagraven ontdekt door heel Cambodja, waarvan er nog 49 geheel in tact zijn. Deze graven liggen diep in de oerwouden verstopt of zijn niet te bereiken omdat ze ooit zijn omringd door mijnenvelden.

We kunnen niet beschrijven wat we hier allemaal zien en te horen krijgen, het laat niets aan onze verbeelding over. Diepe kuilen, inmiddels gelukkig weer vredig begroeid met groen, herinneren aan de massagraven die hier zijn gevonden. Hier zijn de lichamen gevonden van zowel mannen, vrouwen als kinderen.



We luisteren via audio naar de ongeloofwaardige vreselijke verhalen die ons verteld worden door ‘overlevenden’. We zien een boom die getuigt van de macabere moord op duizenden baby's en we kunnen het verhaal gewoonweg bijna niet geloven; om kogels te sparen werden de baby's tegen deze boom doodgeslagen...

In 1988 werd hier een monument opgericht ter nagedachtenis aan de 9.000 lichamen die hier werden gevonden.



Nog steeds zijn niet alle slachtoffers geborgen en terwijl we over het terrein lopen, zien we stukjes kleding, botten, tanden en kiezen aan het aardoppervlak liggen. Uit respect voor de slachtoffers zorgen de verzorgers van het terrein er iedere drie maanden voor, dat zij deze resten op de herinneringsplekken bijzetten.

Zelfs na bijna 35 jaar zijn de mensen, beter gezegd de beulen die verantwoordelijk zijn voor dit gruwelijke Rode Khmer-regime en de moord op hun geweten hebben van meer dan 1,5 miljoen onschuldige slachtoffers nog steeds niet allemaal berecht. We weten niet met zekerheid te zeggen of  ‘Case 002’ op dit moment in de rechtbank wordt behandeld, want alles gebeurt achter gesloten deuren. Niemand mag bij deze verhoren aanwezig zijn. Een enkele journalist wordt binnengelaten en mag het proces door een glazen wand waarnemen, maar kan er niets horen. Aan de eerlijkheid van deze processen kan 100% worden getwijfeld en velen vrezen, dat de beulen nooit berecht zullen worden.

Pol Pot was ‘Brother Number One’ en is overleden in 1998. Één van de ‘leaders’ heeft inmiddels schuld bekend. De overige –nog in leven zijnde- vier ‘senior leaders’ van de DK hebben tot nu toe hun verantwoordelijkheden voor alle gruweldaden ontkend en de schuld afgeschoven naar de lagere kaders en anderen. ‘Brother Number Two’ Nuon Chea wordt zelfs door twee Nederlandse advocaten verdedigd. –Heb je dan als advocaat nog respect en principes? Afschuwelijk!-

Dag 262 tm dag 269 – dinsdag 16 juli tm dinsdag 23 juli 2013
Het is tijd om onze gedachten even vrij te maken van de ervaringen die we o.a. gisteren op hebben gedaan door de geschiedenis van Pol Pot. We maken even pas op de plaats omdat we vrezen dat de combinatie van malariapillen en de drukkende warmte zo dagelijks meer energie vergt, dan we willen onderkennen. We rijden naar de zuidwestkust van Cambodja, naar de plaats Sihanoukville. Sihanoukville is de naam van de voormalige koning, maar de bevolking gebruikt deze naam nog steeds. Van oudsher is Sihanoukville een ‘koelere’ badplaats aan zee met witte stranden, en prima zwemmogelijkheden. Dit is een week van uitrusten en genieten aan zee!